Tết hàn thực là gì? Nguồn gốc, ý nghĩa tết hàn thực 3/3

Bạn có bao giờ nghe nhắc đến một ngày lễ tên là Tết hàn thực chưa? Ngày lễ tết này không giống như tết nguyên đán hay tết nguyên tiêu. Chủ yếu được diễn ra phổ biến ở vùng miền Bắc Việt Nam. Chính vì thế không phải ai cũng biết Tết hàn thực là gì và chúng có ý nghĩa nguồn gốc như thế nào. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngày lễ này trong văn hóa Việt Nam nhé! 

Tìm hiểu về tết hàn thực

Tết hàn thực là gì? Tết Hàn Thực là một ngày lễ diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm.  Hiểu nghĩa của chữ “hàn thực” là theo chữ Hán thì chữ “hàn” có nghĩa là lạnh, còn chữ “thực” có nghĩa là thức ăn. Vậy “hàn thực” là “đồ ăn lạnh” hiểu theo nghĩa đen. Còn chính xác thì ngày đó người dân nấu đồ cúng thì sẽ để đồ ăn nguội, không còn nóng nữa thì mới dâng lên tổ tiên.

Ngày này món ăn truyền thống của người Việt được sử dụng trong cúng lễ là bánh trôi bánh chay. Vậy nếu ai đó hỏi bạn ngày 3-3 là ngày gì thì bạn có thể trả lời đó là ngày lễ hàn thực hoặc là ngày bánh trôi bánh chay.  

Xem thêm:

• Tết nguyên tiêu là gì, nguồn gốc ý nghĩa tết nguyên tiêu
• Thanh minh năm 2022 là ngày nào| Nguồn gốc và ý nghĩa

Tết hàn thực ngày nào trong năm? Theo lịch âm thì lễ này rơi vào ngày 3/3 còn lịch dương thì được tính như sau: 

• Tết hàn thực 2021 vào ngày 14 tháng 4 (Dương lịch)
• Tết hàn thực 2022 vào ngày 03 tháng 4 (Dương lịch)
• Tết hàn thực 2023 vào ngày 22 tháng 4 (Dương lịch)

Nguồn gốc của tết hàn thực

Sự tích về 3/3 là ngày gì được lưu truyền và kể lại qua nhiều đời. Năm đó vào thời xuân thu ở Trung Hoa, có một vị vua tên là Tấn Văn Công. Lúc mấy giờ rất thời thế rất hỗn Loạn và vị vua này đã phải bỏ nước lưu vong khắp nơi.  Đường đi ông đã gặp được một người tên là Giới Tử Thôi. Người này thông minh xuất chúng và đã không màng gian khổ nguyện đi theo nhà Vua. Cả hai trải qua rất nhiều khổ cực, đói rét. Đặc biệt vào một hôm lương thực không còn giới tự khôi đã lén cắt một miếng thịt trên đùi mình để làm thức ăn cho vua. Và cứ thế Tử Thôi trung thành tận tụy phò tá ngài ấy vượt qua rất nhiều gian khổ. 

Cho tới 19 năm sau, Tấn Văn Công đã đã phục hồi được ngôi vị của mình. Ông thưởng cho những người có công rất nhiều vàng bạc và phong chức. Tuy nhiên lại quên mất một người luôn cận kề bên ông lúc khó khăn là Giới Tử Thôi.

Lúc đó, Giới Tử Thôi không một lời trách móc nhà Vua, và sau đó cùng mẹ già lên một ngọn núi ở ẩn. Khi hai mẹ con đang sống bình yên ngày qua ngày thì vua Tấn Văn Công chợt nhớ đến Tử Thôi. Ngài ấy đã cho người tìm Tử Thôi về để phong chức tước. Nhưng lúc đó Tử Thôi đã từ chối vì muốn chăm sóc mẹ già và không muốn tham gia vào việc triều chính để tranh giành quyền lực. 

Nghĩ Tử Thôi cãi lời mình nên nhà vua đã cho người đốt rừng để ép Tử Thôi phải nghe lệnh. Nhưng lời đã quyết, Tử Khôi vẫn không nghe theo, cuối cùng thì hai mẹ con đã chết cháy trong rừng.

Sau khi biết tin Tử Khôi chết thì vua vô cùng đau xót và hối hận. Ông đã cho người lập miếu thờ để tưởng niệm vào đúng ngày 3/3 âm lịch. Ngày đó Vua lệnh cho mọi người kiêng đốt lửa 3 ngày và chỉ nấu đồ ăn để nguội rồi cúng bái.

Sự tích tết hàn thực vẫn còn lưu giữ lại và truyền cho các đời con cháu ngày nay, nhằm nhắc nhở con cháu về ý nghĩa của ngày lễ này.

Ý nghĩa của tết hàn thực

Sau khi Tết hàn thực du nhập vào Việt Nam thì dần trở nên phổ biến, đặc biệt là ở phía bắc nước ta. Cứ đến ngày 3/3 âm lịch hàng năm thì các gia đình lại tập trung tổ chức lễ tết. Ngoài thể hiện nét đặc trưng của văn hóa, sự riêng biệt của lối sống ở Việt Nam thì ngày này còn có nhiều ý nghĩa khác nhau. Một trong ý nghĩa tết hàn thực hết sức quan trọng, phải kể đến là:

• Tưởng nhớ những người thân đã mất: Những món đồ ăn như bánh trôi, bánh chay, sau khi nấu xong thì để nguội. Lúc đó mới dâng lên bàn thờ. Điều này để bày tỏ tưởng niệm tới người đã mất. Nhiều nơi còn kiêng đốt lửa để thể hiện sự thương nhớ đến họ.
• Ghi nhớ nét truyền thống của dân tộc: Vì trong ngày tết bánh trôi bánh chay thì hai loại bánh này được sử dụng rất nhiều. Chúng được làm từ bột gạo nếp, là nguyên liệu truyền thống của Việt Nam. Nhờ vào ngày lễ này nên sẽ giữ được những nét đẹp truyền thống, giá trị văn hóa, tập quán của người Việt.
• Tỏ lòng biết ơn những người xưa: Tết hàn thực còn mang ý nghĩa dân tộc, tưởng nhớ biết ơn những người đã có công dựng nước và giữ nước.
• Thể hiện lòng thành với tổ tiên: Trên mâm cúng tết hàn thực có bánh trôi, bánh chay. Là hai loại bánh tinh khiết, trắng tròn, đầy đặn và ngọt ngào. Thể hiện lòng thành, biết ơn tổ tiên luôn phù hộ cho gia đình.
• Cầu bình an, ấm no hạnh phúc: Vào ngày tết hàn thực thì mọi người thường đi tảo mộ, thăm viếng người đã khuất, tổ chức cúng bái để cầu mọi bình an, may mắn đến cho gia đình.

Tết hàn thực cúng gì?

Phía trên đã cho các bạn biết tết hàn thực là ngày gì và vào ngày này thì mọi người thường tổ chức cúng bái, ăn uống quây quần bên nhau. Dù là nguồn gốc bắt nguồn từ Trung Quốc, nhưng lễ tết hàn thực ở Việt Nam vẫn mang lại những nét riêng. Đặc biệt là cách thức tổ chức, các nghi lễ và mâm cúng đều có sự khác biệt.

Nếu người Trung Quốc họ thường có các món như cơm ngũ sắc, bánh cuộn thừng, bánh đoàn tử…Thì người Việt Nam lại sẽ có những món truyền thống như bánh trôi, bánh chay, mâm ngũ quả, trầu cau…Thường trên mâm hoa quả khi sắp thì sẽ đặt 3, 5 hoặc 7 loại trái có đủ màu sắc, hàm ý mang lại may mắn cho gia đình. 

Bánh trôi, bánh chay được làm từ bột nếp, đường, bên trong có nhân đậu xanh. Sau khi là, bánh, nấu chín thì sẽ rắc thêm hạt vừng. Món ăn vô cùng ngọt mát, thơm dẻo.

Ngoài ra còn phải chuẩn bị hoa tươi, nước sạch. Thường thì sẽ chọn hoa cúc để thể hiện sự trang nghiêm hoặc hoa huệ trắng, cúc đồng tiền. 

Lưu ý trong ngày tết hàn thực bánh trôi bánh chay không được đặt hoa quả, hoa giả lên cúng. Đó là điều kiêng kị và nhớ cần phải chọn các loại hoa quả, hoa tươi để thể hiện lòng thành kính với tổ tiên. Ngoài ra khi đang phân vân tết hàn thực ăn gì thì cần tránh các món ăn mặn. Điều này sẽ giúp mọi việc thuận lợi, suôn sẻ hơn. 

Xem thêm:

• Cá tháng tư là ngày mấy, nguồn gốc ý nghĩa ngày cá tháng 4
• Mùa hè bắt đầu từ tháng mấy, đặc điểm 4 mùa trong năm

Nội dung trên đã cho bạn hiểu về tết hàn thực là gì và nó có ý nghĩa như thế nào. Hãy nhớ làm bánh trôi, bánh chay để tỏ lòng thành kính của mình vào ngày lễ này nhé!